乃琼护法之上再无神
གནས་ཆུང་ཆོས་རྒྱལ་ཡན་ན་ལྷ་མེད།།
ཚོགས་ཆེན་ཞལ་ངོ་ཡན་ན་མྱི་མེད།།
乃琼护法之上再无神，
铁棒喇嘛之上再无人。
乃琼护法 鲁宾博物馆
有先贤学者认为白哈尔王与乃琼·多杰扎丹（གནས་ཆུང་རྡོ་རྗེ་གྲགས་ལྡན།）护法为主眷关系，也有人认为是同一人。相较这类不同的观点，笔者更偏信于供养礼赞文中所明示的乃琼护法为白哈尔五王即分列于东南西北中的五大护法中听命于北方事业法王的重臣这一说法。诚如《喜金刚二品续》<<རྩ་རྒྱུད་བརྟག་གཉིས་>>有云：
འཆད་པ་པོ་ང་ཚོས་ཀྱང་ང་།།
རང་གི་ཚོགས་ལྡན་ཉན་པ་ང་།།
我即说法者，
亦为闻法众。
白哈尔王与大臣多杰扎丹必定是同一心性所化现的不同形象（ ངོ་བོ་གཅིག་ལ་རྣམ་པ་ཐ་དད །）。
五大护法 鲁宾博物馆
若一一细说（རྒྱལ་པོ་སྐུ་ལྔ། ཡུམ་ལྔ། བློན་པོ་ལྔ། རུ་འདྲེན་ལྔ། བཤན་པ་ཡང་ལེ་ཝེར་རམ་གནོད་སྦྱིན་ཙིའུ་དམར་པོ་རྣམས་སོ།།）五大护法主眷分别为五大护法、五天母、大臣五尊、五大先锋、夜叉央列贝即夜叉孜玛尔。（སྐུ་ལྔ་ནི། སྐུ་མོན་བུ་བུ་ཊ། གསུང་དགྲ་ལྷ་སྐྱེས་གཅིག ཐུགས་བརྒྱ་བྱིན་རྒྱལ་པོ། ཡོན་ཏན་གནོད་སྦྱིན་ཤིང་བྱ། འཕྲིན་ལས་པེ་ཧར་རྒྱལ་པོ་དང་།）五大护法为：身之护法蒙布布扎、语之护法扎拉吉久、意之护法因陀罗王、功德护法夜叉辛恰（木鸟夜叉）、事业护法白哈尔王。（ཡུམ་ལྔ་ནི། སྐུ་བདུད་མོ་རོ་ལངས། གསུང་མཛེས་བྱེད་པདྨ་སྐྱེས། ཐུགས་ཤན་ཏིང་རོ་ཟན། ཡོན་ཏན་གསེར་གྱི་སྤུ་གྲི་མ། འཕྲིན་ལས་བདུད་བཟང་སྨིན་དཀར།）五天母分别为：身护法天母度莫若琳（起尸魔女）、语护法天母泽切白玛吉（作妙莲生），意护法天母贤丁若散（食尸母）、功德护法天母赛吉布智玛（金刃母），事业护法天母度桑敏噶（白眉善魔）。（བློན་པོ་ལྔ་ནི། སྐུ་བྱ་ཁྲི་མིག་གཅིག གསུང་རྡོ་རྗེ་གྲགས་ལྡན། ཐུགས་དཀའ་ཡི་བྱ་ར་བ། ཡོན་ཏན་བྱ་རྒོད་མཐིང་ནག འཕྲིན་ལས་པུ་ཏྲ་ནག་པོ་བཅས་ཡིན་ལ།）大臣五尊为：身护法大臣恰持密吉、语护法大臣多杰扎丹、意护法大臣噶伊恰热巴、功德护法大臣恰郭汀纳、事业护法大臣布扎纳波。
五身王之功德之王：木鸟夜叉 鲁宾博物馆 ཡོན་ཏན་རྒྱལ་པོ་གནོད་སྦྱིན་ཤིང་བྱ་ཅན།
在第悉·桑杰嘉措 （སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ། 1653-1703 ）所著《乃琼白哈尔志·震撼三界之咆哮》<<གནས་ཆུང་པེ་ཧར་ལྕོག་གི་དཀར་ཆག་ས་གསུམ་གཡོ་བའི་ང་རོ>>中写到：“乃琼与白哈尔王不仅是同形同性，且乃琼护法的身语意亦具可震撼三界的无可匹敌之力。”此论虽只有寥寥十三页，然而单单从其书名便已然明示其中奥妙。五世·洛桑嘉措 རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ། 所著《乃琼护法祭祀文》<<གནས་ཆུང་གསོལ་ཁའི་>>中的 ：
ཁྱད་པར་དགྲ་ལྷ་སྐྱེས་གཅིག་གསུང་གི་རྒྱལ།།
བློན་པོ་རྡོ་རྗེ་གྲགས་ལྡན་མཐུ་རྩལ་ཅན།།
སྐུ་ལྔའི་རྣམ་རོལ་གཅིག་ཏུ་མ་ངེས་པ།།
སྟོན་མཛད་སྤྲུལ་པའི་ཆོས་རྒྱལ་གནས་འདིར་གཤེགས།།
“更有扎拉吉久语之王，
多杰扎丹具力之大臣，
幻化五身不定于一相，
示现化身法王请至此。”
这一段中也表示了乃琼与多杰扎丹是总摄白哈尔五王化身的一大护法。
在二世嘉木样·久美旺波（འཇམ་དབྱངས་བཞད་པ་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པ་འཇིགས་མེད་དབང་པོ། 1728-1791）的《乃琼简略祭祀文》<<གནས་ཆུང་གསོལ་བསྡུས་>>末尾也有“被称为哲蚌寺护法的白哈尔王”这样的表述，明确了白哈尔王与乃琼实为一体。
另在贡唐·丹贝仲美（གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེ། 1762-1823）的《乃琼简略祭祀文》<<གནས་ཆུང་གསོལ་བསྡུས་>>中写到：
བདེ་གཤེགས་ཡེ་ཤེས་རང་མདངས་སྐུ་ལྔ་ལས།།
གནས་ཆུང་སྤྲུལ་པའི་ཆོས་རྒྱལ་བེ་ཧ་ར།།
如来智慧本性五身中，
乃琼化身法王白哈尔。
此处更是超越了五大法王，被高度赞扬为如来智慧本色之化身。
此外，晋美彭措在堪布 （མཁན་ཆེན་འཇིགས་མེད་ཕུན་ཚོགས། 1933-2004）曾在美国哈佛的乃琼教会撰写的《简略祭祀文》<<གསོལ་བསྡུས་>>中描述其为
མེ་ལོང་ཡེ་ཤེས་རང་མདངས་དྲེགས་པའི་རྗེ།།
གནས་ཆུང་རྒྱལ་པོ་འཁོར་དང་ཡང་འཁོར་བཅས།།
གསོལ་ལོ་མཆོད་དོ་དགྱེས་པ་བསྐང་གྱུར་ཅིག།
གང་བཅོལ་འཕྲིན་ལས་ཐོགས་མེད་མྱུར་འགྲུབ་མཛོད།
圆镜智相护法尊，
乃琼王及眷属前，
祈祷供养令欢喜，
嘱托事业顺速成。
此文由法王如意宝1993年于夏威夷乃琼寺所造，索达吉堪布当场亲笔所书。
ཞེས་རྒྱལ་ཆེན་སྐུ་ལྔ་དང་གནས་ཆུང་ཐ་དད་ཡིན་པ་འདྲ་ཞིག་འདུག 而喀尔喀·哲布尊丹巴（ཁལ་ཁ་རྗེ་བཙུན་དམ་པ）的《简略祭祀文》<<གནས་ཆུང་གསོལ་བསྡུས་>>中则写到：
རྒྱལ་ཆེན་སྐུ་ལྔ་འཁོར་བཅས་བསང་།།
ཆོས་སྐྱོང་རྡོ་རྗེ་གྲགས་ལྡན་བསང་།།
燔祭五大法王及眷属，
燔祭多杰扎丹大护法。
这一表述貌似是将乃琼与五大护法进行了区分。
语护法大臣多杰扎丹 鲁宾博物馆
而这就要从乃琼护法自最初的霍尔（ཧོར）部护财神逐渐转变为藏传佛教寺院佛殿的护法、西藏的大护法这一漫长而齐驱的神格升华过程来作细致的考量，不仅如此，在利乌隆·协贝多杰 （སླེ་ལུང་བཞད་པའི་རྡོ་རྗེ། 1697-1740） 所著《如海护法志》<<བསྟན་སྲུང་རྒྱ་མཚོའི་ལོ་རྒྱུས>>中记到，大法王白哈尔，实为五方如来之性，在寻常所化眼中则示现为五大护法之相等八部之尽所有行相。又言，此乃琼护法，曾于无量劫前，生作阿修罗（ཨ་སུ་ར）境之国王，在出嫁后，因贪恋美色，故失戒学，遂堕地狱，继而转世，生作名为曲弥·降秋跋者。后又生为兰·弥旺跋，之后又生为名唤伐折罗古诃雅萨玛迪（བཛྲ་གུ་ཧྱ་ས་མ་ཏི）者，后再生为魔王与龙女之第三子，名为穆度章噶，彼时，意欲加害已得道，成为具善大黑天的昔日出家时的上师，然未遂，且反被降服，继而皈依于密主金刚手，具善大黑天为其赐名“扎拉琼雪跋瓦”（鹏翼燃炽战神），密主为其宣说《夜叉黑财神五十九品续》<<གནོད་སྦྱིན་ནོར་ལྷ་ནག་པོའི་རྒྱུད་ལེའུ་ང་དགུ་བ>>。之后莲师住于阿修罗窟时，为令其开悟而束之于誓，赐名“松石鬘王，”并向其宣说了《青松石鬘七品续》。<<གཡུ་ཕྲེང་སྔོན་པོའི་རྒྱུད་ལེའུ་བདུན་པ>>后莲师住于巴达霍尔地的如意水晶窟中是，此王复造障碍，然未得逞，遂化作一位手持白水晶鬘的青年居士请求宽恕，莲师授其金刚杵，让其饮下誓言圣水，并宣说《白水晶二十品续》<<ཤེལ་ཕྲེང་དཀར་པོའི་རྒྱུད་ལེའུ་ཉི་ཤུ་བ>>。据《莲师遗教》记载，此时的如意水晶窟即雅隆谢扎窟。
甘丹兴桑平措堆典 སྐལ་ལྡན་ཞིང་བཟང་ཕུན་ཚོགས་འདོད་ལྡན།（大殿）降服护法五王图壁画
这幅壁画描述了莲花生大师降服护法五
王和护法虐金杨勒贝的故事。
关于白哈尔王入藏始末，藏文史料中有很多不同的记载，一说，藏王赤松德赞 （ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན། 742-797）建成桑耶寺后心想：尚需第二护法来守护桑耶寺。便请示莲花生大师，莲师在降服藏地鬼神八部时，众鬼神曾道：“我等无法守护此佛殿。”后听闻北方巴达霍尔 （བྷ་ཏ་ཧོར།）禅院，有一非人之王名唤白哈尔，此王哪怕丢失了小如针眼般的财物，就算是雄鹰需飞十八日的路程，也要将其追讨回来。于是莲师将此事告知了藏王，藏王便派遣其子穆迪赞普率领数万兵马掠夺巴达霍尔禅院，将其中的奇珍异宝悉数劫回了藏地，白哈尔王尾随而来，被莲师制伏，继而被敕封为桑耶寺的护法。
(桑耶寺 纽瓦克博物馆)
བསམ་ཡས་བསམ་ནས་མ་ཡོང་།།
ཆོས་སྐྱོང་བསམ་ནས་ཡོང་ཡོད།།
བསམ་ཡས་ཆོས་སྐྱོང་ཆེན་པོས།།
ང་ལ་ལུང་བསྟན་གནང་རོགས།།
不因桑耶而来，
只为护法（白哈儿）而来，
祈祷桑耶护法，
给我授记预言。
一首民歌
而乃琼这一名称的由来，原委如是：在蔡公堂为大译师白若杂纳建造了佛田，白哈尔又被请进该寺。之后尚拉·尊珠（གུང་ཐང་བླ་མ་ཞང་བརྩོན་འགྲུས་གྲགས་པ། 1123-1194）为倡建蔡寺，问白哈尔王寺址应选于何处，白哈尔王回答：宜建于山顶。但尚拉与当地赤本（万户侯）未遵从白哈尔王的旨意，改寺址于山下，于是白哈尔王心存芥蒂，便化作一位画匠小童，在帮助完成绘画后请求众画师在此寺东南门处画一幅面朝北方的猿猴持香图，若能帮忙绘制，自己则不需要任何酬劳，众画师皆心生诧异，便怀着疑惑完成了画作，依此因缘，蔡寺后来发生了重大的火灾，尚拉便谴责白哈尔王：“你既然连座寺庙都不能守护好，我等供你何用。”接着便将白哈尔王封印在一只鸽子的体内并装到一个匣子中丢进了拉萨河中，此事被哲蚌寺德阳扎仓的觉巴·降秋贝堪布知晓后，分赴近侍：“今天你去拉萨河边等候，会有一个装着物品的匣子漂来，你捡到后不要打开，原封不动地带回来交给我。”近侍奉命前往，捞到匣子后，好奇堪布为何如此重视此匣，还要保密，其中究竟有什么？于是在一颗叫做“乃琼神魂树”（གནས་ཆུང་བླ་ཤིང）的树下打开了匣子，鸽子立刻飞出，落到了神树枝头，并融于此树。之后，为了给白哈尔王提供所依处，在这颗树旁建起了一座小神殿，
岩石“唎嘛庆”从西门走出庭院，朝北走几步，在寺院的墙角处，有一块泛黑的岩石，上面有藏文鸟坚体的“喇嘛庆”（བླ་མ་མཁྱེན）字样，虽然被岁月磨平,但仔细一看还是可以认出上面的字。
据说这块岩石就是前面所说的觉巴·降秋白丹让僧人前往拉萨河畔背回关有白哈尔的木箱之时，僧人休息并打开木箱的那块岩石，上面的字也是传说申所说的自然而然形成的
གུང་ཐང་བླ་མ་ཞང་བརྩོན་འགྲུས་གྲགས་པ། 贡塘喇嘛像1123-1194
从此白哈尔王也就有了乃琼法王这一称谓，且成为了哲蚌寺的护法神。自二世根敦嘉措起，历代D L喇嘛都会祭祀乃琼护法，并且在西藏地方政府成立后，成为了西藏官方供养祭祀的主要护法神，第悉桑杰嘉措在原有的小神殿的基础上，建造了乃琼多杰扎央林，也就是现在的乃琼寺。
师徒五人密往乃琼寺。乃琼护法神以诸多金刚语授记道：“一千零二佛之意力莲花蕊即莲花生。莲花生遣我校正佛法。三世·索南嘉措以善广施佛法，而我白哈尔神（护法神），以神威除障创条件；活佛索南嘉措一生事业，若遇魔难，吾可为之相助。”
罗布林卡壁画
赤松德赞的王子牟尼赞普（མུ་ནེ 797—798 )时期，由于把桑耶寺称作“乃谦’(大寺院)而把这里称为“乃琼’（小寺院)。大译师白茹杂那来到此地后见到一棵树显现各种神变，便将此事告知莲花生大师,大师预言：‘此后在此地将出现一寺院,那棵显现神变的树乃白哈尔之神魂树（ཤིང་སྒྲོ་སྡོང་།卓董）,旁边的湖泊是白哈尔的魂湖’,后王子牟尼赞普在此地修建了一座小寺庙，常住僧人为四人,由巴白央担任堪布，并从桑耶寺迎请一尊度母神像做为镇寺之物，后将此寺取名为‘乃琼玉罗贵’(玉罗贵：意为度母刹士)。”
进人大殿后，我们首先来到的是位于大殿左角的一处小的经堂，它是乃琼寺最重要的拉康之一,名为“卓董拉康”。与大殿相比,它的天花板相对较低，由于白哈尔的神魂树“卓董”就位于这座拉康内,因此把这里称之为“卓董拉康”。
乃琼是否为智慧（出世）护法？在比丘贡却嘉布 དགེ་སློང་དཀོན་མཆོག་སྐྱབས། 所著《根敦珠巴尊者后半生传记》<<དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོའི་སྐུ་ཚེའི་སྨད་ཀྱི་རྣམ་ཐར།>>中记载到：“几位侍者问：‘关于这位大法王是不是智慧（ཡེ་ཤེས་པ出世护法）护法，有很多不同的典故，这是为何？’答曰：‘与真实佛陀无异之金刚上师莲花生大士曾对诸如大法王的殊胜利根金刚弟子授密宗灌顶并作降服，那么像这样坚守所承诺的誓词与戒律的殊胜弟子，你们认为是智慧护法吗？所以，
མ་སྒོམ་གྱུར་ཀྱང་ལྟུང་མེད་ན།།
སྐྱེ་བ་བཅུ་དྲུག་དག་ལ་འགྲུབ།།
无修仍未堕，
十六世可成，
说的就是浊世的第十六位堪寿者ཚེ་ཐུབ་བཅུ་དྲུག’”
九世确尔基•贡嘎米旁晋美旺布所造乃琼五身王护法曼荼罗唐卡
ཀུན་དགའ་མི་ཕམ་འཇིགས་མེད་དབང་བོས་བཞེངས་བའི་བསྟན་སྲུང་གནས་ཆུང་སྐུ་ལྔའི་དཀྱིལ་ཐང་།
（藏传佛教）各派兼有依止、供养乃琼大护法者，包括宁玛派竹庆寺，噶举派参宁寺，觉囊派确尔基寺，格鲁派哲蚌寺等众多寺院。
五身王供养仪则图 萨迦甘庆寺 སྐུ་ལྔའི་བཅའ་ཡིག ས་སྐྱ་དགོན་ཆེན་དགོན།
乃琼供养酬补朵玛 确尔基寺 གནས་ཆུང་གསོལ་མཆོད་ཀྱི་གཏོར་མ། ཇོ་ནང་ཆོས་རྗེ་དགོན།
著有乃琼护法相关供养祝祷文（不计简广）的大德名单如下
莲花生大士 鲁宾博物馆
སློབ་དཔོན་རིིན་པོ་ཆེ་པདྨ་འབྱུང་།
རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ།
པཎ་ཆེན་དཔལ་ལྡན་ཡེ་ཤེས།
ཁལ་ཁ་རྗེ་བཙུན་དམ་པ།
ཆོས་རྗེ་སྐུ་ཕྲེང་དགུ་བ་ཀུན་དགའ་མི་ཕམ་འཇིགས་མེད་དབང་བོ།
ཛ་འགོའི་དགེ་བཤེས་བློ་བཟང་མཆོག་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ།
སྦྱངས་མ་འདས་མཆོག་སྤྲུལ་ཀུན་དགའ་དཔལ།
ཡོངས་འཛིན་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན།
རྟ་ཚགས་བསྟན་པའི་མགོན་པོ།
གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེ།
མངའ་རིས་པཎྚིཏ་པདྨ་དབང་གི་རྒྱལ་བོ།
མཁན་ཆེན་འཇིགས་མེད་ཕུན་ཚོགས་འབྱུང་གནས།
བློ་བཟང་ཡེ་ཤེས་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས།
སོག་པོ་བློ་བཟང་རྟ་དབྱངས།
རིག་འཛིན་པདྨ་བཞད་པའི་རྡོ་རྗེ།
莲花生大士；
五世·洛桑嘉措；
班禅·班丹益西；
喀尔喀·哲布尊丹巴；
九世·贡嘎米旁晋美旺布；
匝郭格西·洛桑确珠嘉措；
在世活佛降·贡嘎贝；
经师益西坚赞；
达察·丹贝贡布；
贡唐·丹贝仲美；
阿里班智达·白玛旺甲；
晋美彭措堪布；
洛桑益西丹巴饶杰；
索波（蒙古）·洛桑达央；
仁增·白玛协贝多杰。
五世·洛桑嘉措1617-1682 鲁宾博物馆
迎请祈降乃琼护法的过程为：首先为降神师装配衣饰，再迎请至宝座，继而由护法殿僧侣念诵一段较长的迎请仪轨文，之后降神师缓缓抖动身躯、摇头、双手摆弄姿势，以展现护法降临的神态，在正式降临的阶段，完成授记（预言）未来、奏报苦乐等答复程序后，为“乃琼青稞（གནས་ཆུང་ཕྱག་ནས）”这一广负盛名的圣物降加持，随即起身，伴随着法舞的姿势进行开光仪式，最后退场。整个过程十分的庄严肃穆。
五世·洛桑嘉措所著《乃琼护法传》乃琼寺壁画
关于乃琼护法的一些重要参考资料，包括利乌隆·协贝多杰所著《如海护法志》<<བསྟན་སྲུང་རྒྱ་མཚོའི་ལོ་རྒྱུས>>、五世·洛桑嘉措所著《乃琼护法传》、<<གནས་ཆུང་དཀར་ཆག>>第悉·桑杰嘉措著《乃琼白哈尔志·震撼三界之咆哮》<<གནས་ཆུང་དཀར་ཆག་ས་གསུམ་གཡོ་བའི་ང་རོ>>、乃琼扎仓高僧土登彭措著《乃琼寺教法源流·遍明水晶宝》<<གནས་ཆུང་རྡོ་རྗེ་སྒྲ་དབྱངས་གླིང་གི་ཆོས་འབྱུང་ཀུན་གསལ་ཆུ་ཤེལ་དབང་པོ>>等，诸如此类文献，对乃琼护法的研究者而言是不可多得的宝贵资料。
五大护法酬补供物图
乃琼护法心咒
